صنایع دستی و هنرهای سنتی گیلان که به عنوان گنجینه های هویتی منطقه هستند در ورطه فراموشی قرار گرفته اند.

به گزارش خبرنگار مهر، صنایع دستی و هنرهای سنتی در هر کشوری به عنوان یک ابزار استراتژیک برای توسعه اشتغال و درآمدزایی محسوب می شود باید متناسب با علاقه مردم طراحی و در عین حال هویت و ارزش های سنتی قدیمی خود را نیز حفظ کند.

صنایع دستى به ویژه صنایع دستى روستایى نوعى فعالیت اقتصادى است که آمیختگى شدید آن با سنت ها، عادات و بینش سازندگان و همچنین تاثیر محسوس محیط جغرافیایى در این صنعت موجب تمایز آن از فرآورده هاى دیگر مى شود.

در نقاط مختلف استان گیلان و با توجه به فرهنگ هر منطقه صنایع دستى خاصى رواج دارد از جمله سفالگرى در املش و روستاى جیرده شفت، شال بافى که ویژه تالش ها، گالش ها و همینطور چوموش دوزى یا چارق دوزى در ماسوله رایج است.

صندوق هاى " بولاکى " از دست ساخت هاى زیبایی هنرمندان گیلانى است

همچنین حصیر بافى و بامبو بافى، قالى و گلیم بافى و قلاب دوزى در مناطق مختلف استان رواج دارد، صنایع چوبى استان و دست ساخت هاى هنرمندان گیلانى بسیار مورد علاقه گردشگران است که یکى از نمونه هاى زیباى کارهاى چوبى، صندوق هاى مخصوصى به نام " بولاکى " است.

بدین ترتیب انواع صنایع دستی که در گیلان تولید می شود شامل خراطی و نازک کاری چوب، منبت کاری، معرق کاری، حصیر بافی، بامبو بافی، مرواربافی، سفالگری و سرامیک سازی، نقاشی روی کدو، نمد مالی، شالبافی، ابریشم بافی، جاجیم بافی، گلیم بافی، چموش دوزی، قلابدوزی، چادر شب بافی و قالی بافی است.

" منبت " یکی از ظرایف صنایع دستی ایران است که همانند دیگر انواع این صنعت پر پیشه تلفیق بلیغی از هنر و حوصله محسوب می شود و دست اندرکاران آن از مواد اولیه ای ارزان و فراوان محصولاتی گرانبها با ارزش های مصرفی و هنری فوق العاده بالا به وجود می آورند.

" منبت کاری " هنری مشتمل بر حکاکی و کنده کاری برروی چوب براساس نقشه ای دقیق است، از آنجا که چوب دارای مقاومت قابل ملاحظه ای در برابر رطوبت، عوامل جوی و ... نیست متأسفانه نمونه و اثری از چوبهای منبت کاری شده در دوره پیش از اسلام در دست نیست.

در استان گیلان به دلیل وجود جنگل و درخت چوبهای زیادی نیز در دسترس است در نتیجه کارهای بسیار زیبایی را می توان در اینجا مشاهده کرد.

" خراطی " از کارهای چوبی که معمولا با قرار گرفتن چوب برروی دستگاههای خراطی که طی آن چوب حول مرکزیتی به دوران می آید، انجام می شود، فرآورده های تولیدی این رشته شامل گلدان، قندان، شکلات خوری، آجیل خوری، زیر سیگاری، میان قلیان، عصا و غیره است.

" نازک کاری چوب " روشی از ساخت فرآورده های چوبی که طی آن به وسیله وسایل نخاری نظیر اره، رنده، سوهان، مغار و غیره قطعات کوچک چوبی آماده و سپس بصورت روکش برروی بدنه چوبی چسبانده می شوند، قطعات چسبانده شده تحت فشار قرار گرفته و شکل می گیرند، از این روش انواع شکلات خوری، زیر سیگاری، قاب عکس و نظایر آن تولید می شود.

" معرق روی چوب " بیشتر در شهر رشت و به صورت خصوصی کار می شود

همچنین " معرق روی چوب " بیشتر در شهر رشت و به صورت خصوصی کار می شود و مهمترین مراکز " حصیربافی " استان نیز دررشت، خمام، حسن رود، انزلی، اطراف لنگرود و رودسر است.

شروع کار " بامبو بافی " با کشت چای در گیلان آغاز و رواج یافت و مهمترین مرکز تولید آن لاهیجان به ویژه منطقه لیالستان است، بامبو در فارسی به نی خیزران شهرت دارد که به طور طبیعی در مرداب ها و اطراف رودخانه های لاهیجان و رشت می روید.

" مرواربافی " یکی از رشته های صنایع دستی که طی سالیان اخیر در گیلان رواج یافته است، مروار یک نوع چوب ترکه ای است که در منطقه سولقان در اطراف تهران کاشته می شود و از آن انواع و اقسام سبد در سایزهای مختلف جامیوه ای، جانانی، جا لیوانی و غیره می بافند، از نظر شکل و ظاهر به محصولات بامبوبافی بسیار شبیه است.

همینطور از مراکز مهم رشته " سفالگری و سرامیک سازی " در گیلان می توان آستارا، انزلی، رودسر، صومعه سرا، لاهیجان و تالش یاد کرد. در استان مواد اولیه و مورد مصرف سفال بسیار یافت می شود و به دلیل رطوبت هوا و بارندگی های تقریبا دائمی از گذشته های دور مصرف سفال سقف برای پوشش ساختمانها استفاده می شد.

در لیالستان لاهیجان نوعی کدو کشت می شود که به کدوی قلیایی معروف است و در شرایط خاص پرورش می یابد، نخست کدوی نارس را درون قالبی چوبی که جداره آن به شکل های زیبا و متفاوت مشبک است قرار می دهند و دهانه آن را می بندند به طوریکه فقط ساقه کدو از دهانه قالب بیرون می ماند، کدو که به تدریج رشد می کند شکل قالب چوبی را به خود می گیرد و از داخل روزنه های قالب مشبک به بیرون نفوذ می کند.

" نقاشی روی کدو " ازهنرهای تزئینی است

پس از رسیدن کامل کدو آن را از ساقه جدا کرده و با احتیاط قالب را باز می کنند و سپس آن را نقاشی کرده و برای اینکه رنگ آن تیره قهوه ای شود، آن را درون ظرف بزرگی با پوست انار و زاج سیاه می جوشانند و سپس قسمت های از پوست کدو را که باقی مانده می تراشند و در نتیجه نقش و نگار روی آن ظاهر می شود. این کدو پس از رسیدن خود به خود توخالی می شود. از این محصول بیشتر برای قلیان، پایه آباژور و غیره استفاده می کنند، این هنر از هنرهای تزئینی است.

" نمد " به عنوان یکی از زیراندازها و تن پوش های سنتی ایران سابقه ای طولانی دارد، ماده اولیه مورد نیاز برای تهیه نمد بطور معمول ضایعات پشم و کرک قالی است ولی از آنجا که تولید نمد بنا بر سفارش متقاضی به نمدمال صورت می گیرد از پشم های مرغوب نیز در آن استفاده می شود.

به هر حال گیلان ازاستان های مستعد ایران در زمینه تولید صنایع دستی است و دستان هنرمند گیلانی در ساخت ۶۰ نوع از۳۰۰ نوع صنایع دستی شناخته شده در ایران هنر آفرینی می کند.

با توجه به توانمندی های قابل توجه گیلان در تولید صنایع دستی، فرآیند تولید این هنر- صنعت در گیلان با مشکلات بزرگی دست و پنجه نرم می کند که بالابودن هزینه های تولید، کمبود برخی مواد اولیه، کمبود تنوع درتولید، نابسامانی فرآیند عرضه و فروش، شناخت ناکافی مردم نسبت به صنایع دستی و هجوم صنایع دستی خارجی به ویژه صنایع دستی چینی ازمهمترین آنهاست.

دستان هنرمند گیلانی در ساخت ۶۰ نوع صنایع دستی در ایران هنر آفرینی می کند

یکی از تولید کنندگان صنایع دستی چوبی در گیلان بالابودن هزینه های تولید را از مهمترین مشکلات دانست و گفت: گرانی مواد اولیه و نیز بالابودن دستمزد کارگر باعث می شود، قیمت تمام شده صنایع دستی در استان افزایش یابد.

محمد لطفی زاده با اعلام اینکه تولیدات گران استان نمی تواند با محصولات مشابه خارجی که بسیار ارزان ترند رقابت کند بر لزوم حمایت جدی مسئولان در این زمینه تاکید کرد.

وی همچنین از دیگر مشکلات هنرمندان صنایع دستی و سنتی را عدم پرداخت تسهیلات ذکر کرد و اظهارداشت: دولت با شناخت صنعتگران واقعی به حمایت از آنان بپردازد و موانع پرداخت تسهیلات به این گروه را بردارد.

این تولید کننده صنایع دستی بزرگترین مشکل صنعتگران صنایع دستی را ورود کالاهای کم ارزش چینی به بازار استان عنوان کرد و یادآورشد: این اجناس بی ارزش محصولات گرانبهای داخلی را به حاشیه می برد.

صنعتگران صنایع دستی و هنرهای سنتی بسیارمهجورهستند

دیگر هنرمند گیلانی گفت: صنعتگران صنایع دستی و هنرهای سنتی بسیارمهجورند در حالی که یک آدم معمولی را در ورزش همه می شناسند.

کاظم محمدی افزود: برای فوتبال و هنرپیشه های تلویزیونی تبلیغ زیاد می شود چرا برای شناسایی صنعتگران هنرمند صنایع دستی تبلیغ قابل قبولی انجام نمی گیرد.

وی همچنین نا آشنایی مردم با صنایع دستی استان را از دیگر مشکلات دانست و اظهارداشت: بیشترمردم، صنایع دستی خارجی را با صنایع دستی داخلی اشتباه می گیرند.

این هنرمند گیلانی تاکید کرد: آنچه در بازارهای گیلان عرضه می شود، تنها صنایع دستی این استان نیست.

عرضه غیرکارشناسانه و سلیقه ای صنایع دستی ازمشکلات اساسی این صنعت است

وی گفت: نبود بازارچه های تخصصی عرضه صنایع دستی در مناطق مختلف گیلان و عرضه غیرکارشناسانه و سلیقه ای صنایع دستی از مشکلات فراروی تولید و فروش صنایع دستی در استان است.

محمدی ادامه داد: اگر بازارچه های ویژه ای برای عرضه صنایع دستی ایجاد شود، هم دست واسطه ها کوتاه می شود وهم می توان از فرآیند ورود بی رویه صنایع دستی خارجی به بازار گیلان جلوگیری و یا حداقل مردم را به سمت خرید صنایع دستی اصیل گیلان هدایت کرد.

در این ارتباط معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان به کمبود و گران بودن مواد اولیه و همچنین بالا بودن دستمزدها اشاره کرد و گفت: با توجه به این عوامل قیمت تمام شده صنایع دستی که در استان تولید می شود، گران‌ تر از مشابه چینی است.

محمد علی یوسفی با اعلام اینکه ورود محصولات به ظاهر صنایع دستی خارجی، به ‌ویژه صنایع دستی چینی به بازار از تهدیدهای جدی در حوزه صنایع دستی استان است، افزود: گیلان یکی از قطب‌ های صنایع دستی در کشور است.

صنایع دستی چینی رقیبی برای صنایع دستی گیلان بدل شده است

وی همچنین با اعلام اینکه در سال‌ های اخیر صنایع دستی چینی رقیبی برای صنایع دستی گیلان بدل شده است، اظهارداشت: اگرچه این کالاها از نظر کیفیت به مراتب بسیار پائین ‌تر از کالاهای اصیل گیلانی است اما فراوانی و ارزان‌ تر بودن این محصولات که بیشتر با ماشین ‌آلات تولید می ‌شوند، رقیبی جدی برای صنایع دستی استان است.

معاون صنایع دستی گیلان گفت: این محصولات بسیار شکیل با طراحی‌ های بسیار خوب و بسته‌ بندی مناسب به ‌ویژه با قیمت بسیار پائین عرضه می‌ شوند.

وی با اشاره به اینکه محصولات صنایع دستی گیلان از نظر کیفیت بسیار خوب و هیچگونه عوارضی ندارد، افزود: متاسفانه محصولات خارجی کشش بازار را به سمت خود کشانده است.

یوسفی ادامه داد: برای اینکه صنایع دستی استان جایگزین مناسبی برای محصولات چینی باشد، باید دسترسی مردم را به این محصولات آسان‌ تر کرد.

محصولات صنایع دستی استان نیازمند نوآوری و خلاقیت است

وی همچنین با بیان اینکه محصولات صنایع دستی استان نیازمند نوآوری و خلاقیت است، افزود: این محصولات باید در بسته‌ بندی ‌های شیک و شکیل ارائه و بر اساس نیاز بازار و مشتری ‌مداری، تولید شوند.

معاون صنایع دستی استان یادآورشد: تمامی این موارد زمانی تحقق پیدا می‌ کند که قیمت تمام شده صنایع دستی پائین باشد و این محصول بتواند با قیمت پائین ‌تر به بازار عرضه شود.

همچنین نایب رئیس فراکسیون گردشگری مجلس در این باره گفت: صنایع دستی یک ابزار جدی برای بازگشت به الگوهای معیشتی قدیم است که متاسفانه امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.

اسدالله عباسی همچنین تبلیغات را یکی از راهکارهای اصلی برای معرفی صنایع دستی استان دانست و افزود: علاوه بر تبلیغات باید پژوهش های کاربردی کشور به سمت و سویی برود که بتواند هنرهای سنتی و صنایع دستی به شیوه های جدید معرفی و باز پیرایی کند.

لزوم توجه جدی به مراکز اصلی تولید صنایع دستی در گیلان

وی همچنین با بیان اینکه گیلان به لحاظ تولید صنایع دستی و هنرهای سنتی پتانسیل های منحصر به فردی دارد، اظهارداشت: برای درخشش هر چه بیشتر صنایع دستی استان نیازمند تلاش مضاعف مدیران استانی و کشوری است.

نماینده مردم رودسر و املش در ادامه با اشاره به اینکه صنایع دستی قبل از هر اقدامی نیاز به معرفی دارد و متولیان این امر باید این هنرها را به مردم معرفی کنند، یادآورشد: هنرهای سنتی و صنایع دستی فراوانی دراستان تولید می شود که بعضی افراد حتی با نام تمام آنها آشنا نیستند ازاینرو باید با چاپ بروشور، برگزاری نمایشگاه و ایجاد فروشگاه این هنرها را به مردم شناساند.

به هر حال صنایع دستی گیلان به رغم داشتن قدمتی درخشان متاسفانه با مشکلاتی ازقبیل بالابودن هزینه های تولید، کم تنوع بودن، نابسامانی فرآیند تولید، فروش و کم اطلاعی مردم نسبت به صنایع دستی وغیره مواجه است که باید با برنامه ریزی هدفمند ساختار صنایع دستی استان را ساماندهی و مشکلات این حوزه را برطرف کرد./234